ZUTPHEN; STADSMAQUETTE 1485



In december 2017 ben ik begonnen met de bouw van een maquette van de stad Zutphen, zoals de stad er vermoedelijk uit heeft gezien in het jaar 1485, dit in opdracht van de gemeente Zutphen. Dat jaar is gekozen omdat toen de eerste brug over de IJssel werd gebouwd en de stad van een zeevarende handelsstad, als lid van het Hanzeverbond, overging in een stad waar de handel over land steeds belangrijker werd. De steden in het westen begonnen op te komen en die dreven handel met de ten oosten van de stad liggende Duitse steden. Zutphen ligt daar tussen en profiteerde van die handelsroute.

De stand in november 2019.

De schaal van de maquette is 1 : 500. Dat houdt in dat twee mm. in werkelijkheid een meter is. Deze schaal is gekozen om een niet al te groot oppervlak te verkrijgen in verband met de beperkte ruimte in de toekomstige tentoonstellingsruimte. Bovendien wordt hiermee bereikt dat de toeschouwer goed overzicht kan houden op de maquette. Bij grote stadsmaquettes is het jammer van al het werk dat op het middendeel van de grondplaat is verricht. Details zijn dan nauwelijks zichtbaar.

De opbouw van een pand op de maquette, van rechts naar links. Ieder gebouw bestaat uit tenminste zeven onderdelen. Het materiaal is dun triplex in dikte variërend van 0,4 tot 0,8 mm. Hierna begint het schilderen, eerst grondverf daarna de juiste kleur van de gevels. Vervolgens teken ik daarop de ramen en deuren met een Rotringpen. Als laatste komen de luiken die er apart op worden gelijmd.

Een rij gevels, getekend op dun triplex, gereed om te worden uitgezaagd.

Een gevelrij aan de Groenmarkt, met links het Wijnhuis. In 1485 was de stad voorzien van zeer prestigieuze gebouwen, die indruk moesten maken op iedereen die de stad bezocht. Veel gevels waren gepleisterd en voorzien van een kleur.

Een belangrijk deel van de tijd die voor het bouwen van de maquette nodig is wordt in beslag genomen door voorafgaand bouwhistorisch onderzoek. Dit wordt gedaan met behulp van oude stadsplattegronden, kadasterkaarten, oude prenten en zoekwerk in de archieven van de stad. Dat gebeurt door een team van drie mensen; de stadsarcheoloog, de stadsbouwhistoricus en ikzelf. Pas wanneer we het eens zijn over alle details ga ik over tot de bouw. Elk pandje wordt apart uitgetekend en die tekeningen dienen dan als werktekening.

De St. Walburgiskerk, waarvan de toren in 1485 hoger was dan de Dom in Utrecht.

Gelijk opgaand met de vorderingen van de bouw wordt een website bijgehouden waarop het mogelijk is van veel afzonderlijke panden de bouwgeschiedenis en de geschiedenis van de bewoners te volgen. www.zutphen1485.nl Regelmatig wordt het gedeelte dat af is tentoongesteld. Recent was het een onderdeel van een tentoonstelling over de Hanze, hier in de stad.

Het stratenplan was in 1485 nagenoeg het zelfde als tegenwoordig.

Momenteel, november 2019, is iets meer dan een kwart van de maquette voltooid. De komende jaren blijf ik er mee bezig. Uiteindelijk wordt de maquette geëxposeerd in de Bourgonjetoren, een zware verdedigingstoren uit 1457, die geschikt wordt gemaakt voor tentoonstellingen.


Het voorgaande werd op de website gezet in november 2019, maar intussen is het begin 2022 en is de maquette is al een heel eind gevorderd.

De stad bestond in feite uit drie eilanden die van elkaar werden gescheiden door stadsgrachten. Ook rond dit hele gebied liep uiteraard een gracht. Op de tekening is te zien welke delen dit zijn en de benamingen daarvan.


Inmiddels zijn de Oude stad en de Nieuwstad voltooid en is de Spittaalstad al een heel eind op weg naar het einddoel. Op de foto’s is goed te zien dat de stad werd afgeschermd door een stadsmuur, met muurtorens en poorten, die er in 1485 nog helemaal stond. Tegenwoordig zijn delen van die muur nog steeds aanwezig.

De Oude Stad gezien vanuit het zuiden. Alles wat binnen het zwart ligt wordt op de uiteindelijke grondplaat overgenomen. De zwarte plaat is de beschermplaat om beschadiging tijdens de bouw te voorkomen.
Aan de noordkant, boven, sluit uiteindelijk de Nieuwstad aan. Rechts komt nog de Spittaalstad.

De Nieuwstad vanuit het westen. Aan de rechterkant sluit tzt de Oude Stad aan.

De noordoosthoek van de Nieuwstad. Op de voorgrond de enige witte toren van de stad, de Blanckentoren.

De Nieuwstadspoort, het grootste poortcomplex van de stad. De stad had in 1485 tien in gebruik zijnde poorten. Drie voormalige poorten waren buiten gebruik gesteld en dichtgemetseld.

Een deel van de Nieuwstad gezien vanuit de Oude stad.

De bouw van de maquette is sinds enige tijd ook te volgen op Erfgoedcentrum Zutphen Die reportage worden iedere zaterdag aangevuld met een foto en tekst.

Momenteel zijn er 1245 gebouwen op de maquette geplaatst, naar verwachting komen er daar nog eens 160 bij.

Een filmpje over het tot stand komen van een deel van de maquette is te zien op youtube

Eind 2022 hoop ik de maquette te kunnen voltooien.
3-1-2022