TARTANE (2017)
English version: click
Van juli 2014 tot aan januari 2017 bouwde ik aan een model van een tartane, een klein 18e-eeuws vrachtschip
uit het Middellandse Zeegebied. Omdat ik al meer schepen uit die tijd op schaal 1 : 87 (HO) bouwde viel de
keuze op deze schaal.
Tartanes zijn veel gebouwd van ca 1650 tot aan ca 1800. Het waren niet alleen vrachtschepen maar werden ook
gebruikt voor de visserij en zelfs door zeerovers die eeuwenlang voornamelijk het westelijk gebied van de
Middellandse Zee onveilig maakten.
Het schip heeft een vrij brede holle romp, die zeer geschikt is voor het vervoeren van vracht.
Ik bouwde het model naar de opmetingstekeningen van de Franse admiraal: Francois-Edmond Paris (1806-1893).
Hij documenteerde talloze scheepstypen die gedoemd waren te verdwijnen vanwege de opkomst van de stoomschepen.
De tekeningen werden ondergebracht in zijn publicatie; “Les Souvenirs de Marine”
De tekening van de romp werd precies gevolgd. De tuigage ontwierp ik volgens tekeningen uit het eind van de
18e eeuw, met name die van de exacte weergaven van deze schepen door Baugean, die zelf veel gevaren had op
schepen uit die tijd.
Admiraal Paris: “Les Souvenirs de Marine”
Een tartane volgens Baugean. Het schip fungeert hier als een sleepboot voor een schuit met hooi en heeft boven de bovenra van de breefok nog twee extra zeilen.
De bouw van de romp ging geheel als ik al eens beschreef bij de chebec. Ook het latijnzeil met
roede en bevestigingen aan de mast zijn geheel volgens de chebec.
Dit schip heeft boven het latijnzeil nog een breefok. De tuigage daarvan kon ik niet geheel achterhalen
bij voorbeelden van schepen uit de Middellandse Zee, maar ontwierp ik als te doen gebruikelijk bij Hollandse
statenjachten uit de 17e en 18e eeuw. Ook bij die schepen ontbreken doorgaans aan de bovenra de toppenants
net als bij de tartanes.
De ra werd met het zeil met één touw gehesen dat liep door een schijf in de top van de steng. De onderra
was met een ketting vast verbonden met de mast. Bij het strijken van het zeil werd de bovenra met het zeil
tot op het dek neergelaten.
Met de onderra kon het zeil worden gebrast. Bij statenjachten liepen die brassen naar het achterschip.
Vanwege het latijnzeil kon dit niet bij de tartane en liepen de brassen naar het voorschip, zoals de
tekening van Baugean ook laat zien. Boven de bovenra van de tartane op de tekening van Baugean zitten
nog extra zeilen, daardoor lijkt het of hier toppenants noodzakelijk zijn.
Aangezien het schip een vrachtvaarder is bestond de mogelijkheid dat er ook op het dek lading werd gestouwd
Tegen de onderkant van de mast stond een fok op een uithouder, de boomfok. Dit zeil kon volledig van bakboord naar stuurboord worden gebrast, zonder dat er touwen in de weg zaten. Bij latijns getuigde schepen wordt de roede gehesen met één touw dat doorgaans door een schijf in de masttop werd geschoren. Aangezien hier de mast verlengd is met een steng kon die ene schijf er niet zitten maar zijn er twee schijven, aan iedere kant van de mast één.
Op de achtergrond de voorraad perenhout, op de voorgrond de huidgangen van parana pine.
Het schip is geheel gebouwd van perenhout. Een licht gekleurd gedeelte boven de berghouten is van parana pine. Alle onderdelen, behalve de kanonslopen , zijn door mij vervaardigd. De huidgangen werden gezaagd uit een plank van 6 mm dikte.
Een korte video van dit schip is te zien via de volgende link.
Constant Willems 6-3-2017